Những cách giúp nhận biết, phòng ngừa các bệnh về gan và triệu chứng

Gan là cơ quan chịu trách nhiệm thực hiện rất nhiều hoạt động sống quan trọng của cơ thể. Chính vì thế việc nắm rõ các bệnh về gan và triệu chứng đóng vai trò quan trọng trong việc chủ động chăm sóc sức khỏe tại nhà. Cùng Trung tâm VMC tìm hiểu những thông tin hữu ích liên quan đến các vấn đề sức khỏe của gan thông qua bài viết dưới đây nhé!

1. Các bệnh về gan và triệu chứng: Phân loại và nguyên nhân

Gan là cơ quan lớn thứ hai trong cơ thể, nó nằm ở vùng bụng bên phải, ngay dưới khung xương sườn. Gan giúp cơ thể tiêu hóa thức ăn, hấp thụ và chuyển hóa các chất dinh dưỡng đồng thời cũng loại bỏ chất thải và các chất độc hại ra khỏi cơ thể.

Theo các thông tin tổng hợp từ American Liver Foundation và Healthline, các vấn đề sức khỏe liên quan đến gan rất đa dạng nhưng nhìn chung có thể phân loại thành các nhóm:

1.1. Viêm gan (Hepatitis)

Viêm gan là tình trạng gan bị tổn thương do viêm nhiễm. Khi tình trạng viêm do virus gây ra thì nó được gọi là viêm gan siêu vi (hepatitis). Viêm gan có thể gây tổn thương và suy giảm chức năng gan, khiến gan hoạt động bất thường.

Hầu hết các loại viêm gan do virus đều dễ lây lan, nhưng có thể giảm nguy cơ nhiễm bằng cách tiêm vắc-xin cho phân loại viêm gan A và B, đồng thời thực hiện các bước phòng ngừa như dùng bao cao su khi quan hệ và không dùng chung kim tiêm.

Viêm gan gồm 5 loại:

• Viêm gan A: Thường lây lan qua thực phẩm hoặc nước bị ô nhiễm. Các triệu chứng có thể tự cải thiện dần nhưng quá trình phục hồi có thể mất vài tuần.
• Viêm gan B: Loại viêm gan siêu vi này có thể là tình trạng cấp tính hoặc mãn tính. Nó lây lan qua các chất dịch cơ thể, chẳng hạn như máu và tinh dịch.
• Viêm gan C: Có thể cấp tính hoặc mãn tính, thường lây lan qua tiếp xúc với máu của người bị viêm gan C. Mặc dù thường không gây ra các triệu chứng ở giai đoạn đầu, nhưng viêm gan C có thể dẫn đến tổn thương gan vĩnh viễn ở giai đoạn sau.
• Viêm gan D: Đây là một dạng viêm gan nghiêm trọng không thể tự lây nhiễm mà chỉ phát triển ở những người bị viêm gan B. Có thể là cấp tính hoặc mãn tính.
• Viêm gan E: thường do uống nước bị ô nhiễm và sẽ tự khỏi trong vòng vài tuần mà không có bất kỳ biến chứng lâu dài nào.

1.2. Các bệnh về gan và triệu chứng: Gan nhiễm mỡ

Gan nhiễm mỡ là tình trạng chất béo tích tụ quá mức trong gan. Có hai loại gan nhiễm mỡ, hai loại này có thể biểu hiện riêng lẻ hoặc chồng chéo lên nhau:

• Gan nhiễm mỡ do rượu, nguyên nhân là do uống quá nhiều rượu trong thời gian dài.
• Gan nhiễm mỡ không do rượu gây ra bởi các yếu tố khác mà đến nay các chuyên gia vẫn đang cố gắng tìm hiểu.

Nếu không được kiểm soát, cả hai loại gan nhiễm mỡ này đều có thể gây tổn thương gan từ đó dẫn đến xơ gan và suy gan. Chế độ ăn uống hợp lý và thay đổi lối sống thường có thể cải thiện các triệu chứng và giảm nguy cơ biến chứng của gan nhiễm mỡ.

>> ĐỌC THÊM: Gan nhiễm mỡ nên ăn trái cây gì?

1.3. Tình trạng tự miễn

Các tình trạng tự miễn dịch liên quan đến việc hệ thống miễn dịch tự tấn công nhầm các tế bào khỏe mạnh trong cơ thể. Một số tình trạng tự miễn dịch liên quan đến hệ thống miễn dịch tấn công các tế bào gan bao gồm:

• Viêm gan tự miễn: Tình trạng này khiến hệ thống miễn dịch tấn công gan dẫn đến viêm gan. Nếu không xử lý kịp thời có thể dẫn đến xơ gan và suy gan.
• Xơ gan mật nguyên phát (PBC): Đây là hệ quả của việc tổn thương các ống dẫn mật trong gan gây ra sự tích tụ mật. PBC cũng có thể dẫn đến xơ gan và suy gan.
• Viêm đường mật xơ cứng nguyên phát: Đây là tình trạng viêm gây ra tổn thương dần dần cho các ống dẫn mật và cuối cùng dẫn đến tình trạng tắc nghẽn, khiến mật tích tụ trong gan, điều này có thể dẫn đến xơ gan hoặc suy gan.

1.4. Nguyên nhân di truyền

• Hội chứng thừa sắt (Hemochromatosis) khiến cơ thể dự trữ nhiều chất sắt hơn mức cần thiết. Lượng sắt này vẫn còn tồn lại trong các cơ quan bao gồm cả gan. Điều này có thể dẫn đến tổn hại gan trong thời gian dài nếu không quản lý hiệu quả.
• Hội chứng Wilson (Rối loạn chuyển hóa đồng) khiến gan hấp thụ nguyên tố đồng thay vì giải phóng đồng vào ống dẫn mật. Hậu quả là gan có thể trở nên hư hại không thể dự trữ nhiều đồng hơn hơn được nữa. Điều này khiến các nguyên tố đồng dư thừa đi theo dòng máu đến làm hỏng các bộ phận khác của cơ thể, bao gồm cả não.
• Hội chứng thiếu alpha-1 antitrypsin xảy ra khi gan không thể tạo ra đủ alpha-1 antitrypsin, một loại protein giúp ngăn chặn sự phân hủy enzyme trong cơ thể. Tình trạng này có thể gây ra các vấn đề tổn thương trên cả phổi và gan.

1.5. Tổn thương gan do thuốc

Một nghiên cứu năm 2019 đã cho thấy gan có thể bị tổn thương khi tiếp xúc quá nhiều với một số loại thuốc và chất bổ sung. Mặc dù các tổn thương này có thể được phục hồi sau khi ngừng dùng thuốc nhưng nếu tiếp tục sử dụng trong thời gian dài thì những tổn thương này có thể trở thành tình trạng mãn tính.

>> ĐỌC THÊM: Bạn đã biết gì về hội chứng suy giảm chức năng gan?

1.6. Ung thư gan

Ung thư gan nguyên phát sẽ bắt đầu phát triển từ chính các mô gan. Nếu ung thư bắt đầu phát triển ở những bộ phân khác trong cơ thể nhưng di căn đến gan thì được gọi là ung thư gan thứ phát.

Loại ung thư gan phổ biến nhất là ung thư biểu mô tế bào gan. Nó có xu hướng phát triển thành một số đốm ung thư nhỏ trong gan hoặc cũng có thể bắt đầu như một khối u đơn lẻ.

Các biến chứng của các vấn đề sức khỏe khác của gan, đặc biệt là những tình trạng không được xử lý cũng có thể góp phần vào sự phát triển của ung thư gan.

1.7. Các bệnh về gan và triệu chứng: Xơ gan

Gan có thể tái tạo để đáp ứng với các tổn thương, nhưng quá trình này thường dẫn đến sự phát triển của mô sẹo. Càng nhiều mô sẹo phát triển thì gan sẽ càng khó để hoạt động một cách bình thường.

Xơ gan thường là những vết sẹo do các vấn đề về gan từ trước và các nguyên nhân khác gây tổn thương gan, chẳng hạn như rối loạn sử dụng rượu. Xơ nang và giang mai là hai nguyên nhân hiếm gặp có thể gây ra tổn thương gan và cuối cùng cũng dẫn đến xơ gan.

Ở giai đoạn đầu, xơ gan thường có thể được xử lý bằng cách giải quyết nguyên nhân cơ bản. Nhưng nếu xơ gan không được quản lý tốt có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng về sau.

1.8. Suy gan

Suy gan cấp tính xảy ra đột ngột, thường do dùng thuốc quá liều hoặc ngộ độc.

Suy gan mãn tính thường xảy ra khi một phần quan trọng của gan bị tổn thương, suy giảm chức năng của gan và không còn có thể hoạt động bình thường trở lại như trước. Thông thường suy gan liên quan đến các tổn thương gan và xơ gan xảy ra từ từ. Lúc đầu suy gan có thể không có bất kỳ triệu chứng nào, nhưng theo thời gian sẽ bắt đầu xuất hiện các biểu hiện như:

• Vàng da
• Tiêu chảy
• Lú lẫn
• Mệt mỏi và suy nhược
• Buồn nôn

Khi xuất hiện các biểu hiện trên thì có thể xem đó là tình trạng nghiêm trọng yêu cầu phải theo dõi liên tục và xử lý kịp thời.

>> ĐỌC THÊM: Chức năng gan kém nên uống gì để tăng cường?

2. Dấu hiệu nhận biết gan đang có vấn đề

Triệu chứng của các vấn đề về gan thường đa dạng và khác nhau, tùy thuộc vào nguyên nhân cơ bản hoặc một số trường hợp thậm chí không có bất kỳ triệu chứng nào.

Tuy nhiên, thông tin từ Hepatitis NSW đã chỉ ra một số triệu chứng chung có thể là dấu hiệu nhận biết một số loại tổn thương gan nghiêm trọng, chúng bao gồm:

• Da và mắt hơi vàng, được gọi là hội chứng vàng da
• Phân có màu nhợt nhạt, có máu hoặc đen
• Bụng to do cổ trướng, có thể khiến bạn không thoải mái khi nằm hoặc ăn.
• Các vấn đề liên quan đến não dẫn đến những thay đổi rõ rệt về tâm trạng, giấc ngủ và nhận thức.

3. Biện pháp phòng ngừa các vấn đề về gan và cải thiện chức năng gan

3 nguyên nhân chính gây ra các tổn thương gan bao gồm: Béo phì, nhiễm trùng viêm gan không được chẩn đoán và lạm dụng rượu.

Xuất phát từ các nguyên nhân này, Dịch vụ Y tế Quốc gia Anh (NHS) cho rằng có thể giảm nguy cơ mắc các bệnh về gan và triệu chứng bằng cách thay đổi lối sống hợp lý đơn giản như:

• Duy trì cân nặng khỏe mạnh
• Không uống quá nhiều rượu
• Tiêm vắc-xin viêm gan A và viêm gan B nếu có nguy cơ nhiễm.

Ngoài ra, Tổ chức Gan Hoa Kỳ (American Liver Foundation) cũng nêu ra một số biện pháp giúp ngăn ngừa tổn thương gan bao gồm:

• Chế độ ăn uống bổ dưỡng bao gồm nhiều trái cây, rau xanh, protein nạc và ngũ cốc nguyên hạt
• Tăng hoạt động thể chất, hạn chế rượu và tránh hút thuốc hay sử dụng chất gây nghiện
• Thận trọng với các hóa chất độc hại như chất tẩy rửa aerosol, thuốc xịt côn trùng và các sản phẩm tẩy rửa khác
• Sử dụng bao cao su hoặc phương pháp rào cản khác khi quan hệ tình dục
• Khám sức khỏe định kỳ hằng năm bao gồm cả xét nghiệm máu.

>> ĐỌC THÊM: Phương pháp bấm huyệt cải thiện chức năng gan an toàn và hiệu quả ngay tại nhà

Kết luận

Hy vọng rằng những thông tin từ bài viết trên đã giúp bạn có cái nhìn tổng quan, rõ ràng hơn về các bệnh về gan và triệu chứng. Từ đó cũng có thể xây dựng cho bản thân và gia đình chế độ ăn uống, tập luyện và sinh hoạt hợp lý để chủ động phòng ngừa các tổn thương về gan, cải thiện và nâng cao sức khỏe của cả gia đình.

Nguồn tham khảo:

• Tổ chức Gan Hoa Kỳ (American Liver Foundation) / Liver Diseases
• Dịch vụ Y tế Quốc gia Anh (NHS) / Liver disease
• Healthline / Liver Problems and Their Causes
• Birla Fertility & IVF / Understanding liver disease